Sakarya ve çevresi, eskiçağlardan bu yana İznik, İzmit, Bursa ve İstanbul gibi büyük şehirlerin hinterlandında önemli bir bölgedir. İstanbul’u Anadolu’ya bağlayan ana yolun geçiş güzergâhında oluşu, Sakarya Nehri’nin sağladığı avantajlar, zirai alanların bolluğu, zengin ormanlar ve su kaynakları yöreye, tarih boyunca büyük bir değer kazandırmıştır.
Roma ve Osmanlılar döneminde, iktisadi ve siyasi büyük projelerin parçası olan Sakarya esas büyümeyi imparatorluğun son dönemleri ve Cumhuriyet döneminde yaşamış, mütevazı bir yerleşimden büyük bir kente dönüşmüştür. Sakarya’daki büyüme, ekonomik kalkınmanın yanı sıra esas itibariyle aldığı göçlerle alakalıdır. Osmanlı İmparatorluğu’nun parçalanması üzerine Kafkasya’dan Kırım’a, Bosna’dan Yunanistan’a kadar kaybedilen topraklardaki müslüman nüfusun Anadolu’daki en önemli sığınaklarından biri Sakarya yöresi olmuştur. Göçmenlerle şehre taşınan geniş bir coğrafyanın hafızası ve kültürel zenginlik, şehrin en önemli birikimi olmuş ve Sakarya, farklı kültürleri uyum ve barış içinde harmanlamış örnek bir şehir vasfını kazanmıştır. Bu sebeple Sakarya’nın tarihi yalnızca bir şehrin tarihi değil, aynı zamanda uzak veya yakın coğrafyalardan şehre göç etmiş insanların, toplulukların, şehirlerin, kültürlerin ve inançların da tarihidir. Keza Sakarya’nın tarihi küçük bir şehrin tarihi değil, bu şehri insanıyla ve hafızasıyla besleyen büyük bir coğrafyanın tarihidir.
Bütün bu özelliklerine rağmen bölge; tarihî, dinî, edebî, siyasî, iktisadî ve sosyal yönleri ile şimdiye kadar yeterince araştırılmamış ve hakkında somut veriler ortaya konulmamıştır. Şehrin kimliğini tanımlamak, kent bilincini geliştirmek ve şehrin geleceğiyle ilgili sağlıklı bir vizyon oluşturmak için Sakarya’nın tarihî ve kültürel birikimi üzerine çok yönlü çalışmaların ve geniş katılımlı toplantıların yapılması gerekmektedir. Sakarya Büyükşehir Belediyesi ve Sakarya Üniversitesi başta olmak üzere, muhtelif kurumların yayımladıkları çalışmalar, akademik incelemeler, üniversitelerde yapılan tezler ve popüler nitelikteki araştırmalar Sakarya’nın tarihsel hafızası açısından önemli bir birikim hâsıl etmeye başlamıştır. Ancak bu çalışmalar, yeterli değildir; çok daha nitelikli ve geniş kapsamlı araştırmaların artarak devam etmesi elzemdir.
Bu bağlamda Sakarya Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nın ev sahipliğinde ve Sakarya Üniversitesi Osmanlı Araştırmaları Merkezi’nin (OSAMER) akademik katkıları ile “Uluslararası Geçmişten Günümüze Sakarya Sempozyumu (Tarih-Kültür-Toplum)” tertip edilmesi gündeme gelmiştir. 23-25 Kasım 2017 tarihinde düzenlenen sempozyumda yurt içi ve yurt dışından katılan bilim insanlarınca antik dönemden günümüze kadar Sakarya ve çevresindeki gelişmeler, Sakarya’da gündelik yaşam; Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerindeki idari, siyasi ve iktisadî gelişmeler, imar faaliyetleri, sanat ve mimari, edebiyat, folklor, göçler, toplumsal yapı ve değişim gibi konular hakkında çok sayıda tebliğ sunulmuştur. Sempozyumda sunulan tebliğler, editoryal kontrolden geçirilerek, yoğun bir mesai ile iki ciltlik kitap haline getirildi. Bu kitabın, Sakarya’nın ihmal edilmiş tarihinin açığa çıkarılmasına, şehir kimliğinin tarihsel birikime dayanarak inşasına, şehrin tarihi ve kültürel dokusunun tespitine, her geçen gün yok olmaya yüz tutan değerlerin kayda geçirilmesine vesile olmasını ve bundan sonra yapılacak çalışmalara rehberlik etmesini umuyoruz.
